W powietrzu zawsze znajdują się drobne ilości pyłu, który wznosi się pod wpływem wiatru lub jadącego przed nami samochodu. Pył unoszący się nad szosami jest wprawdzie bardzo drobny, lecz składa się przeważnie z cząstek kwarcu bądź tlenku glinu, a więc minerałów znacznie twardszych od stali.
Aby uchronić silnik przed szkodliwym działaniem pyłu, powietrze przed zassaniem przez silnik przepuszcza się przez specjalne filtry.
Współczesne samochody są wyposażone w duże filtry o wysokiej sprawności.
Są dwa rodzaje filtrów powietrza: filtry mokre (z olejem) i filtry suche. Zanieczyszczenia usuwa się metodą oddzielania lub pochłaniania.
Przy oczyszczaniu powietrza metodą oddzielania, przepływające przez filtr powietrze zmienia kilkakrotnie bardzo gwałtownie kierunek przepływu lub ulega silnemu zawirowaniu. Przy zmianie kierunku przepływu, zanieczyszczenia mechaniczne jako cięższe od powietrza usiłują wskutek bezwładności ruchu zachować pierwotny kierunek i oddzielają się od strugi powietrza. Wytrącone w ten sposób zanieczyszczenia gromadzą się w specjalnych osadnikach. Osadniki takie w filtrach mokrych wypełnione są olejem. Zanieczyszczenia mechaniczne przyklejają sią do powierzchni oleju i spływają na dno naczynia z olejem, co zapobiega ewentualnemu przedostawaniu się oddzielonych już zanieczyszczeń z powrotem do f$ strumienia powietrza.
Innym rodzajem filtrowania powietrza jest pochłanianie zanieczyszczeń mechanicznych przez suchy lub mokry wkład filtrujący. Wkład suchy wykonany jest z filcu, flaneli lub specjalnej bibuły (papieru). Zanieczyszczenia mechaniczne zatrzymują się na powierzchni wkładu filtrującego, który dla powiększenia powierzchni czynnej ułożony jest w harmonijkę (np. FIAT 600).
Wkład filtrujący mokry wykonany jest z warstw siatki metalowej lub specjalnych wiórów. Zasysane do cylindra powietrze, przenikając pomiędzy worami (lub siatką), rozdziela się na bardzo drobne strugi i zmienia przepływu, dzięki czemu zawarty w powietrzu pył osadza się na zwilżonych olejem powierzchniach.
Najczęściej stosowane są filtry oczyszczające powietrze jednocześnie przez oddzielanie i przez pochłanianie. Zassane powietrze gwałtownie zmienia kierunek tuż nad powierzchnią oleju, a reszta zanieczyszczeń zostaje zatrzymana przez wkład filtrujący.
Filtry powietrza mają niekiedy dodatkową obudowę z warstwą izolacyjną, w celu tłumienia szmerów ssania.
