Zadanie gaźnika polega na dokładnym rozpyleniu paliwa i zmieszaniu go z powietrzem. Taka mieszanka nadaje się do wybuchowego spalenia w cylindrach silnika.
Spalanie paliwa jest to proces jego utleniania, tzn. chemicznego łączenia z tlenem.
Niezbędny do przebiegu tego procesu tlen znajduje się w powietrzu. Aby przyspieszyć proces spalania w cylindrach silnika, paliwo należy doprowadzić do stanu gazowego. Zassana do cylindrów mieszanka powinna składać się z pary paliwa zmieszanej z powietrzem. Aby ułatwić odparowanie paliwa, gaźnik rozpyla je na bardzo drobne kropelki. Proces doprowadzenia rozpylonego paliwa do stanu gazowego odbywa się częściowo w rurze ssącej silnika, a kończy się w cylindrach silnika.
Aby zrozumieć konieczność dokładnego wymieszania benzyny z powietrzem przed spaleniem w silniku, można wykonać proste doświadczenie. Małą miarką (np. naparstkiem) odmierzamy dwie równe porcje paliwa, np. spirytusu. Jedną porcję wlejemy do kieliszka a drugą rozlejemy na dużym talerzu. Po jednoczesnym zapaleniu obydwu równych porcji paliwa zauważymy, że paliwo w kieliszku pali się znacznie dłużej niż na talerzu. Wytłumaczenie tego zjawiska jest proste: paliwo pali się tylko w miejscu dopływu powietrza (tlenu). Płomień nie przenika do wnętrza ciekłego paliwa, ponieważ tam nie ma wolnego tlenu. Rozlanie paliwa na talerzu zwiększyło znacznie powierzchnię styku paliwa z tlenem zawartym w powietrzu, a więc przyspieszyło proces spalania.
Podobne zjawisko można zauważyć, paląc starą książkę. Książka złożona pali się bardzo długo, ponieważ pomiędzy kartkami nie ma tlenu. Po podarciu i zmięciu kartek książka pali się szybko, ponieważ ułatwiony jest dopływ powietrza. Z tego doświadczenia wynika, że paliwo spalać się będzie tym prędzej, im większa jego powierzchnia otoczona będzie tlenem.
Ilość dopływającego paliwa do gaźnika musi być regulowana w sposób ciągły i samoczynnny. Zadanie to wykonuje zaworek iglicowy i specjalny pływak. W każdym gaźniku jest oddzielne, zamknięte naczynie, tzw. komora pływakowa. Komorę pływakową poznajemy po tym, że w górnej jej części znajduje się złącze przewodu doprowadzającego paliwo.
Benzyna, dopływając przez przewód paliwowy, napełnia komorę pływakową. W komorze pływakowej zawieszony jest pływak; jest to szczelnie zamknięte naczynie wykonane przeważnie z blachy mosiężnej. Pływak unosi się na powierzchni benzyny. Jeżeli poziom napływającego paliwa osiągnie żądaną wysokość, to unoszący się pływak naciśnie języczkiem zaworek iglicowy i odetnie dopływ paliwa. W przypadku obniżenia poziomu paliwa w komorze pływakowej), pływak obniży się, odsunie zaworek iglicowy i otworzy dopływ benzyny do wnętrza komory. W ten sposób pływak samoczynnie utrzymuje stały poziom paliwa w komorze pływakowej.
Z komory pływakowej benzyna napływa do kanalików wewnątrz gaźnika. Poziom benzyny w tych kanalikach będzie zawsze taki sam, jak i poziom benzyny w komorze pływakowej, gdyż poziom płynu w naczyniach połączonych jest jednakowy niezależnie od kształtu naczynia i sposobu połączenia naczyń.
Jest to zwykły rozpylacz do perfum. Strumień powietrza przepływający w poziomym kanale wywołuje podciśnienie w kanale pionowym, wyciąga krople perfum i rozpyla, mieszając powietrze z kropelkami płynu. Jeżeli zbliżymy strumień rozpylacza np. do lustra, to stwierdzimy, że na lustrze osiada mgła perfum. W prawdziwym gaźniku powietrze nie jest tłoczone tak, jak w opisanym rozpylaczu do perfum, lecz strumień powietrza w kanale poziomym jest wywołany przez ssanie w cylindrze silnika.
Ze znanych już części możemy zestawić cały gaźnik samochodowy. Paliwo z komory pływakowej napływa do pionowej rurki rozpylacza. Górna krawędź rurki rozpylacza jest nieco powyżej poziomu paliwa. Dlatego, jeżeli przez gardziel gaźnika powietrze nie przepływa, to paliwo nie wycieka z rurki rozpylacza. Z chwilą kiedy tłok przesuwa się w cylindrze w kierunku wału korbowego, w rurze ssącej następuje silne ssanie powietrza. Silny strumień powietrza w rurze ssącej powoduje (podobnie jak w rozpylaczu do perfum) wyrywanie i rozpylanie kropelek benzyny z pionowej rurki rozpylacza. Rozpylona benzyna zmieszana z powietrzem jest zasysana do wnętrza cylindra. Buduje się gaźniki, w których strumień powietrza przechodzi poziomo, pionowo w górę lub pionowo w dół.
